Në teori, pronësia e një biznesi në ekonominë kapitaliste është e parëndësishme. Në praktikë është shpesh shumë kontradiktore. Duke filluar që nga rasti i firmave japoneze, që blenë shumë kompani amerikane në vitet ‘80 e deri tek marrja në vitin 2000 nga ana e “Vodafonit” të “Mannesmann”, blerjet e mëdha dhe kalimet e pronësisë kanë shkaktuar shpesh trazira të mëdha në rang kombëtar.
Shqetësime të tilla ka shumë shanse që të intensifikohen gjatë viteve të ardhshme, për firmat shtetërore kineze që janë në një fushatë të madhe blerjesh. Blerësit kinezë, shpesh të lidhur ngushtë me Partinë Komuniste, kanë nisur këtë vit një fushatë të madhe blerjesh në masë në arenën ndërkombëtare, duke përfshirë gazin amerikan, elektricitetin brazilian e deri te kompania “Volvo” suedeze. Sigurisht dhe në mënyrë krejtësisht të justifikueshme ndaj kësaj tendence ka një kundërshti të qartë dhe më të madhe. Për disa është e papranueshme që komunistët të lejohen të blejnë prona të kapitalistëve. Por Kina ngulmon se kjo është për të mirën e saj dhe për të mirën e ekonomisë botërore njëkohësisht.
Përse Kina është e ndryshme?
Jo shumë kohë më parë, kompanitë e kontrolluara nga shteti konsideroheshin si kompani gjysmake, fati i afërm i të cilave ishte privatizimi. Por një kombinim faktorësh: kursimet e mëdha në vendet në zhvillim, pasuritë nga nafta dhe humbja e besimit në modelin e tregut të lirë çoi në një krizë të thellë të kapitalizmit. Aktualisht rreth një e pesta e vlerës së aksioneve në botë është e kompanive shtetërore. Krahasuar me një vit më parë kemi të bëjmë me një rritje dy herë më shumë.
Bota e pasur ka toleruar rritjen e ekonomive tregtare edhe më parë. Mund të përmendim në këtë rast Korenë e Jugut apo Singaporin. E megjithatë Kina është ndryshe. Ajo është ndërkohë ekonomia e dytë më e fuqishme në botë, pas Shteteve të Bashkuara dhe nuk do t’i duhen shumë kohë që të mbërrijë në kreun e klasifikimit. Firmat e saj janë gjigande, të cilat deri më tani janë zhvilluar brenda vendit, por së fundi u është hapur shumë oreksi për tregjet e huaja dhe në këtë kontekst, po i përdorin jashtë burimet e tyre.
Firmat kineze kanë në pronësinë e tyre 6% të investimeve globale në biznesin ndërkombëtar. Historikisht vendet e fuqishme kanë pasur shumë më tepër se aq. Kështu të marra së bashku, Britania e Madhe dhe Amerika kishin 50% të ekonomisë botërore në vitet 1914 dhe në vitin 1967. Një nga arsyet e ngritjes së madhe dhe të menjëhershme të Kinës është edhe sasia e madhe e kursimeve në dollarë që ajo ka. Sot, kjo sasi e madhe, po investohet në vendet e pasura në bonot qeveritare. Në një të nesërme mund të përdoret për të blerë kompani dhe për të mbrojtur Kinën nga vendet e pasura, nëse ato do të vendosin që të zhvleftësojnë monedhën e tyre.
Firmat kineze janë duke u bërë globale për arsyet e zakonshme që një firmë merr një vendim të tillë: për marrjen e lëndëve të para, pajisjeve teknologjike dhe pasjen e aksesit në tregjet e huaja. Por e veçanta është se këto firma janë të gjitha nën drejtimin dhe varësinë, pra pronësinë e shtetit, që në shumë vende konsiderohet si një konkurrent strategjik, jo një aleat. Shteti ka dorë të fuqishme në këto kompani duke u marrë me emërimet, politikat monetare dhe gjëra shumë më të hollësishme në kompanitë kineze. Ka disa që mendojnë se një shtet kaq i fuqishëm sa ai kinez, pra i centralizuar dhe me një pushtet kaq të madh ekonomik mund të jetë shumë i rrezikshëm. Ka amerikanë që mendojnë se blerja nga ana e kinezëve e telekomëve kombëtarë, apo kompanive celulare është shumë e rrezikshme për sigurinë kombëtare. Kompanitë private kanë luajtur rol shumë të madh në përhapjen e përfitimeve të globalizmit. Ato përhapin mallrat e tyre në të gjithë globin, mbi bazën e ligjeve të konkurrencës. Ideja se tashmë një qeveri luan rolin e kompanisë dhe me përmasa jashtëzakonisht të mëdha dhe të frikshme dhe mund të marrë një pjesë të madhe të tregut global është e pakrahasueshme me asnjë lloj situate të tillë më parë. Do të jenë zyrtarët e një partie ata që do të merren me mallrat dhe ekonominë dhe jo rregullat e ekonomisë së tregut. Pra, në një rast të tillë, kemi një ndryshim të madh të rregullave të lojës. Shqetësime të tilla janë bërë prezente shpesh së fundi nga vende të mëdha, që në njëfarë mënyre ndihen të kërcënuara. Australia dhe Kanadaja janë duke i krijuar probleme kompanive kineze shtetërore, për të hyrë në tregun e tyre, veçanërisht në fushën e rezervave natyrore. Dhe vende të tjera më të vogla ndërkohë, po tregohen më pak entuziaste për bizneset me Kinën.
Ky do të ishte një gabim. Kina është tepër larg të shndërruarit në një kërcënim të tillë. Pjesa më e madhe e kompanive janë thjesht në kërkim të tregjeve jashtë vendit, si pasojë e forcimit dhe të shtrirjes së tyre brenda tij. As sistemi kinez nuk është aq monopolist sa ç’mund të mendohet. Kompanitë shtetërore konkurrojnë me njëra-tjetrën brenda vendit dhe mënyra e vendimmarrjes së tyre nuk është aspak diktatoriale. Ajo në shumë raste bazohet në konsensus. Kur operojnë jashtë vendit ato mund të kenë shumë arsye dhe disa sektorë, si mbrojtja dhe infrastruktura strategjike për shembull, janë shumë të ndjeshme.
Firmat kineze sjellin zhvillim dhe përparim në ekonomitë me të cilat kryejnë biznes, por nuk mund të mendohet se njëherazi ato nuk sjellin edhe ndikim. Për të pasur sukses jashtë vendit, firmat kineze duhet që të përshtaten, që do të thotë të punësojnë menaxherë vendas dhe forcë punëtore gjithashtu dhe kjo është një tjetër anë e mirë për bashkëpunimin, i cili duhet parë si pozitiv për sa kohë që sjell progres.
