Sikundër është e ditur, bukuria dhe nektari i saj - dituria, në kohë sajojnë kurorën mbretërore ekzistenciale. Bukuria dëshiron dhe adhuron shkëlqimin, kurse ekzistenca gjakon bukurinë dhe formën e saj, diturinë që shkëlqen mu si kandili në terrin e dendur. Çdo gjë e bukur, skofiare, e dëlirë, adhuron rrezet e këtij kandili të amshueshëm dhe njeriu atomik dëshiron dritën dhe shkëlqimin e saj, jo të reshurat rrezatuese të cilat lënë pas vete plagë të rënda dhe të dhimbshme, por rreze që shërojnë plagë të ndjeshme, qofshin ato edhe shpirtërore, duke iu lutur Allahut xh. Sh. Tani ky njeri atomik, diku larg në thellësitë e universit dhe në thellësitë e pafund të shpirtit të vet, këtë dukuri dhe nektarin e saj, diturin e gjurmon, se është strukturë në thellësinë e padukshme. Kështu vazhdon duke gjurmuar edhe në njeriun tjetër, kudo që gjendet nuk pushon së kërkuari, sepse është adhurues ekzistencial. I etshëm për atë kurorë dhe shkëndijën e saj, që buron nga ai nektar, e cila është strukturë nën valët e shpirtit të tij të trazuar. Pasi që ajo qenka pasuria e tij ekzistenciale, e strukur diku larg në meridianët e botës shpirtërore, jeton dhe shpreson se do ta gjejë kur do të këndellet nga kjo plogështi, do t’i shkrep një ditë kjo dritë. Vallë si të mos gjurmojmë këtë substancë të begatshme? Kjo është një detyrim për qenien teomorfe, nga e cila kurorëzohet dhe begatohet ekzistenca e tij. Si i tillë ai e gjurmon këtë thesar të begatshëm, i cili na e mbushullon me lumturi jetën, vetëm për Zotin e gjithëfuqishëm.
Njeriu mund të gjej pushim vetëm në gjirin e vet, në të gjen qetësi, sepse ai posedon bukurinë dhe si i tillë ka përparësi edhe nëse gjendet në gjumin e paditurisë, sepse e ka për detyrim që të zgjohet nga ky gjumë! Nuk e vë re si të gjitha bukuritë shpirtërore janë mbi sipërfaqen e detit të trazuar? Dihet mirë filli i dashurisë që zgjon, që lidh e që vëllazëron. Dashuria është një fryt i bukurisë dhe i nektarit të saj, diturisë, e cila mjekon, shëron plagët, qofshin ato edhe atomike, forcon dhe ngre në këmbë qenien e plagosur, lartëson, shenjtëron virtytet e tij të madhërishme e të kërkueshme. Të gjitha begatit dhe vetë fati janë bërthamë e lumturisë së gjinisë njerëzore, në të cilën kurorëzohet. Vetëm dashuria është çelës i këtij meridiani të mbyllur. Formula e të gjitha dëshpërimeve të njeriut dhe të synimeve të tij të larta, në të njëjtën kohë edhe kundërthënëse “madje edhe për më të afërmit”. Këto dallime vihen re te babai dhe te i biri, dallimet ndërmjet njërës familje dhe familjes tjetër e kështu me radhë, si dhe ndërmjet njërës kulturë e tjetrës.
Vështroje këtë diferencë babilonase “që është një pjesë teatrore, një operë e zymtë, e cila ekzekutohet me copa kostumesh e dekorimesh, me gjithë larmin që i ka lidhur dhe u ka dhënë shpirt kjo lidhshmëri në mënyrë më konstante, që mban racën njerëzore.
Ky element është dashuria, që është fryt i bukurisë së diturisë, e cila formon një mendim, një ndjenjë njerëzore, një ndërmarrje për këtë substancë të amshueshme, e cila jetën na e bënë të lumtur, një rezervuar i botës shpirtërore, që na pastron, na bën të dëlirë, është Zoti fuqiplotë.
Pjesa më e madhe e racës njerëzore bënë përpjekje në vazhdimësi për ta realizuar këtë ëndërr të lashtë me qëllim që të pasurohet me dashurinë primordiale dhe nektarin e saj, diturinë, që të jetë i lumtur dhe që çdo gjë rreth tij të lulëzojë dhe të jetojë në dashuri.
Kjo bërthamë gjendet në mikrokozmos. Ky mikrokozmos në këtë zbrazësi të gjithësisë është boshti kryesor, i cili mban atë peshë të rëndë, një fat të pazhdukshëm, të papeshueshëm me tërë fuqinë e vet, jep e merr për të arritur dhe për zgjidhur problemet që e pengojnë udhëtimin e tij horizontal me karakter jetësor. I vrullshëm për realizimin e këtyre synimeve mu si rrezet e diellit, që bien e depërtojnë tej unazës dhe vërshojnë botën, duke e pasuruar me shkëlqimin e vet, që hyjnë nëpër ngushticat më të vogla gjer në zemrën e kozmosit - ja i tillë është njeriu.
Vlerat etiko-morale bëjnë që njeriu të jetë besimtar: Fleksibil, i kujdesshëm, fisnik, i ndershëm, i drejt, i matur, i ekuilibruar dhe, në fund, besimtar.
Muhamed Ikbali, filozof pakistanez, ka thënë:
“Besimi, të besuarit është imanencë e ekzistencës së njeriut të natyrës së tij. Njeriu është qenie e vetme e gjallë që beson. Ta mohosh besimin do të thotë ta privosh veten nga një segment i natyrës njerëzore, të shpallësh veten si qenie të dehumanizuar”.
Mu si qelqi kozmik, që i përthyen e pastaj i shpërndan ato rreze shumëngjyrëshe të diellit, që janë enigmatike - ja i tillë është njeriu.
Kështu ndodh edhe me atë shpirt të dëlirë, të kthjellët, që i pastër si loti noton në meridianët e botës shpirtërore, që me një dëshirë të zjarrtë shfaqet mu si ylberi mbi atë qelqin kozmik. Të gjitha arritjet në këtë bot i takojnë mbarë njerëzimit, sepse burimi i tyre është ai nektari origjinal që buron pa pushim nga thellësitë e tij, që është një agregat, i cili e shtynë të synojë për të prodhuar, për të arritur më tutje, për ta pasuruar edhe më jetën në lumturinë e përgjithshme. Si i tillë, ky mikrokozmos duhet të luftoj paditurinë, destruksionin, egoizmin dhe dukuritë e tjera shkatërrimtare: të mbjell lule në kopshtin shpirtëror, nektari i të cilit do t’i vërshoj meridianët e botës shpirtërore, ku do të zhduket tisi i territ dhe bukuria e diturisë së gjurmuar ekzistenciale do të dalë në shesh, nga do të shpërthejnë rrezet nga ai kandil i amshuar, burim i dashurisë së racës njerëzore, nëpërmjet të të cilit mund të arrijmë në kufirin më të lartë të fuqisë pozitive, është Zoti i gjithëfuqishëm - Zoti hirmadh xh. sh.
