Gjithqka qe duhet te dini per planetin toke..

Titulli: Gjithqka qe duhet te dini per planetin toke.. Mon Feb 08, 2010 9:56 pm

Gjithçka që duhet të dini për planetin Tokë

1. Cili është vendi më i nxehtë në Tokë?
Ndoshta keni dëgjuar se është Lugina e Vdekjes në Kaliforni. E vërtetë në shumë ditë, por El Azizia në Libi regjistroi temperaturën prej 57.8 gradë Celsius në 13 shtator, 1922, temperatura më e lartë e matur ndonjëherë. Në Luginën e Vdekjes shkoi 57 gradë Celsius më 10 qershor, 1913.

2. Po vendi më i ftohtë?

Shumë larg prejt këtu, temperatura më e ftohtë e matur ndonjëherë në Tokë ka qenë -89 gradë Celsius në Vostok, Antarktikë, më 21 qershor, 1983.

3. Si krijohet bubullima?

Ajri gjatë një vetëtime nxehet jashtëzakonisht, gati pesë herë më shumë se temperatura e Diellit. Kjo nxehje e papritur bën që ajri të zgjerohet më shpejt se shpejtësia e zërit, gjë që e kompreson ajrin dhe formon një valë tronditëse; këtë ne e quajmë bubullimë.

4. A mund të pluskojnë shkëmbinjtë?

Gjatë një shpërthimi vullkanik, ndarja e dhunshme e gazit nga llava prodhon një shkëmb "të lehtë" që quajtur shkumë, e mbushur me flluska gazi. "Disa prej tyre mund të pluskojnë", thonë gjeologët. Pak persona i kanë parë, por më mirë të ndihemi me fat për këtë.

5. A mund të rriten shkëmbinjtë?

Po, por vëzhgimi i procesit është më pak interesant se sa të shohësh bojën si thahet në pëlhurë. Shkëmbinj të quajtur "kore hekur-mangan" rriten në malet nënujorë. Korja e mbledh materialin nga uji, duke u rritur me 1 milimetër në çdo milionë vite. Thonjtë mund të rriten aq çdo dy javë.

6. Sa pluhur hapësinor bie në tokë çdo vit?

Vlerësimet variojnë, por shkencëtarët thonë se të paktën 1 mijë milionë gramë, ose më mirë 1 mijë ton material hyn në atmosferë çdo vit dhe kalon në sipërfaqen e Tokës. Një grup shkencëtarësh thonë se mikrobet bien si shi nga hapësira dhe se organizmat jashtëtokësorë janë përgjegjës për epidemitë e gripit. Për këtë supozim nuk ka prova, prandaj mos e mbani frymën.

7. Sa larg e tërheq era pluhurin e zakonshëm?

Një studim i vitit 1999 tregoi se pluhuri afrikan shkoi deri në Florida. Pluhuri ngrihet lart nga erërat e forta të Afrikës së Veriut dhe fluturon deri në 6100 metra lartësi. Aty përfshihet në erëra të tjera dhe transportohet përtej detit. Po kështu edhe pluhuri i Kinës arrin deri në Amerikën e Veriut.

8. Ku ndodhet ujëvara më e lartë në botë?

Ujërat e Angel Falls në Venezuelë bien nga 979 metra lartësi.

9. Cilat janë ato qytete të mëdha amerikane të destinuara të bashkohen?

Dheu në San Andreas me drejtim nga veriu në jug po rrëshqet rreth 5 centimetra në vit, duke bërë që Los Anxhelos të lëvizë drejt San Franciskos. Shkencëtarët parashikojnë që Los Anxhelos do të jetë një lagje e qytetit pranë gjirit pas 15 milionë vitesh.

10. A është Toka një sferë?

Për shkak se planeti rrotullohet dhe është më elastik nga sa mund ta imagjinoni, ai rëndon drejt qendrës, duke marrë formën e një kungulli. Pesha është lehtësuar me kalimin e viteve, por studimet tregojnë se papritur është rritur përsëri. Shkrirja e përshpejtuar e akujve konsiderohet përgjegjëse për "barkun ekuatorial".

11. Sa do të peshonte një person në Mars?
Forca e rëndesës në Mars është 38 për qind e asaj të tokës në nivelin e detit. Prandaj një person do të peshonte 38 për qind më pak në Mars. Nëse bazohemi tek informacionet e tanishme të NASA-s, duhet të kalojnë dekada para se ky vëzhgim të vërtetohet.

12. Sa i gjatë është viti marcian?
Është një vit i gjatë, nëse jeni nga Marsi. Për një tokësor, është gati sa dyfishi i gjatë. Planeti i kuq rrotullohet për 687 ditë rrotull Diellit, ndërsa Toka për 365 ditë.

13. Sa e gjatë është një ditë mesatare në Mars?
Një marcian mund të flejë (apo të punojë) një orë më shumë në ditë në krahasim me ne. Ditët e Marsit janë 24 orë dhe 37 minuta të gjata, në krahasim me 23 orët dhe 56 minutat në tokë. Dita në çdo planet të sistemit tonë diellor përcaktohet nga koha që i duhet botës të rrotullohet në aksin e saj, duke e bërë diellin të duket sikur lind në mëngjes dhe perëndon në mbrëmje.

14. Kush është vullkani më i madh?
Vullkani "Mauna Loa" në Hauai mban titullin në Tokë. Ngrihet më shumë se 15.2 kilometra mbi bazën e tij, e cila ndodhet mbi sipërfaqen e detit. "Olympus Mons" në Mars ngrihet 26 kilometra në qiellin marcian. Baza e tij do të mbulonte gjithë shtetin e Arizonës.

15. Cili është tërmeti më i tmerrshëm i njohur ndonjëherë?
Tërmeti që ka shkaktuar më shumë viktima ka rënë në vitin 1557 në Kinën qendrore. Goditi një krahinë ku pjesa më e madhe e njerëzve jetonin në shpella prej shkëmbi të butë. Strehëzat u shembën, duke vrarë më shumë se 830 mijë njerëz. Një vitin 1976, një tjetër tërmet goditi Tangshanin, Kinë. Më shumë se 250 mijë persona humbën jetën.

16. Cili ka qenë tërmeti më i fortë në kohët e sotme?
Në vitin 1960 në Kil ra një tërmet pranë bregdetit me një magnitudë prej 9.6 ballësh dhe shkaktoi një rrëshqitje 1600 kilometra të gjatë. Një tërmet i tillë nën një qytet të madh do të sfidonte dhe teknikat më të mira të ndërtimit.

17. Cili tërmet do të ishte më katastrofik, ai në Kobe, Japoni, apo në Northridge, Kaliforni?
Tërmeti i vitit 1994 në Northridge kishte një magnitudë prej 6.7 ballësh dhe shkaktoi vdekjen e 60 personave, lëndimin e 9 mijë të tjerëve dhe një dëm prej 40 miliardë dollarësh. Tërmeti i vitit 1995 në Kobe kishte një magnitudë prej 6.8 ballësh dhe vrau 5.530 persona. 37 mijë persona gjetën vdekjen dhe shkaktoi 100 miliardë dollarë dëme.

18. Sa larg është qendra e Tokës?
Distanca nga sipërfaqja e Tokës deri në qendrën e saj është 6378 kilometra. Pjesa më e madhe e tokës është e lëngshme. Pjesa e fortë e planetit është 66 kilometra e trashë, pra më e hollë se lëkura e një molle, nëse do të bënim krahasime.

19. Cili është mali më i lartë?
Alpinistët që marrin guximin të ngjisin majën Everest në krahinën Nepal-Tibet në Himalaja arrijnë në gati 9 kilometra lartësi mbi nivelin e detit.

20. Gjithnjë kaq afër ka qenë Hëna?
Dikur ka qenë më afër! Një miliardë vite më parë, Hëna ishte më pranë në orbitë dhe Tokës i duheshin vetëm 20 ditë për të plotësuar muajin. Një ditë në Tokë atëherë ishte 18 orë e gjatë. Hëna ende po largohet, rreth 4 centimetra në vit. Ndërkohë, rrotullimi i Tokës po ngadalësohet, duke i zgjatur ditët tona. Në të ardhmen e lartë një ditë do të jetë 960 orë!

21. Ku ndodhet pika më e ulët e thatë në Tokë?

Bregdeti i detit të Vdekur në Lindjen e Mesme është 400 metra (1300 këmbë) nën nivelin e detit. Pranë saj renditet Bad Water në Luginën e Vdekjes në Kaliforni, me 282 këmbë nën nivelin e detit.

22. Është lajm i mirë që Kalifornia nuk po zhytet edhe më shumë?

Pjesë të Kalifornisë zhyten. Pompimi i ujit të natyrshëm nënujor në rezervuarët e Kalifornisë po bën që toka të zhytet 11 centimetra në vit në disa vende të veçanta. Sistemet e ujërave të bardha dhe të zeza janë të rrezikuara.

23. Kush është lumi më i gjatë?

Lumi Nil në Afrikë është 6695 kilometra i gjatë.

24. Cili është shteti më i prirur për tërmete në Shtetet e Bashkuara?

Në Alaskë bien tërmete prej 7 magnitudash çdo vit dhe tërmete prej 8 magnitutash apo më të mëdha në 14 vjet. Florida dhe Dakota e Veriut janë shtetet që kanë më pak tërmete në SHBA, madje më pak se Nju Jorku.

25. Cili është vendi më i thatë në Tokë?

Në një vend të quajtur Arika, në Kil bien 0.76 milimetra shi në vit. Me këtë ritëm, filxhani i kafes do të mbushej për një shekull.

26. Çfarë e shkakton rrëshqitjen e dheut?

Shirat e rrëmbyer gjatë një periudhe të shkurtër kohe nxisin rrëshqitjen e vazhdueshme e të shpejtë të dheut. Dalëngadalë, shirat e vazhdueshëm e përkeqësojnë edhe më shumë rrëshqitjen, e cila lëviz ngadalë. Materiale të ndryshme sillen ndryshe. Çdo vit shkaktohen gati 2 miliardë dëme nga rrëshqitja e dheut në SHBA. Një stuhi që ka thyer rekordin në San Francisko, në janar, 1982, shkaktoi 18 mijë rrëshqitje gjatë një nate të vetme. Dëmi i shkaktuar ishte 66 milionë dollarë dhe 25 persona humbën jetën.

27. Sa shpejt lëviz balta?

Rrëshqitja e dheut, si ortekë balte, mund të lëvizë me shpejtësi prej 160 kilometrash në orë.

28. A rrjedhin gjërat brenda Tokës?

Kjo është e sigurt. Në fakt, shkencëtarët zbuluan në vitin 1999 se materialet e shkrira brenda dhe rrotull kores së Tokës lëvizin në vorbulla, duke formuar xhepa dinamika e të cilëve është e ngjashme me tornadot dhe tufanet. Ashtu siç do të lexoni më poshtë, korja e planetit lëviz në mënyra të çuditshme.

29. Cili është vendi më i lagësht në Tokë?

Lloro, Kolumbi, ka mesatarisht 13 metra shi në vit. Kjo sasi është 10 herë më e lartë se ajo në qytetet më të lagështa në Evropë apo në Shtetet e Bashkuara.

30. A ka edhe Toka faza, ashtu si Hëna?

Nga Marsi, Toka duket sikur kalon përmes fazave të veçanta (ashtu siç e shohim ne Afërditën të ndryshojë fazat. Toka është në orbitën e Marsit, dhe ndërsa dy planetët rrotullohen rrotull Diellit, drita e diellit krijon përshtypje të ndryshme nga kënde të ndryshme gjatë vitit. Fazat e Tokës dallohen nga fotografitë e marra nga "Mars Global Surveyor" dhe "European Mars Express".

» Gjitheka qe duhet te dini per planetin Toke i Keni ketu!
» Xhirojnë planetin në fazën e formimit
» Që shpina të mos ju dhemb më, ja ç’duhet të dini
» Çfarë duhet të dini për higjienën orale?
» Ndarja e Botes, Toke - Uje

Gjithqka qe duhet te dini per planetin toke..

Gjithqka qe duhet te dini per planetin toke..

Similar topics

Similar topics