Invazioni i turqve osmanllij detyroi qindra mijë shqiptarë, kryesisht nga banorët e qyteteve dhe të fshatrave të rënuara ose të kërcënuara të mërgonin në vende të huaja, në krahinat e ndryshme të Italisë dhe pjesërisht në qytetet e Dalmacisë të cilat nuk kishin rërë nën sundimin turk.
Mërgime të tilla drejt gadishullit italian ndodhën në masë të kufizuar, qysh nga fundi i shek, XIV, kur turqit shkelën për të parën herë shqipërinë. Por mërgimi më i madh ngjau pas vdekjes së Skënderbeut (1468), dhe kur ranë qytetet e fundit të Shqipërisë në duart e turqve (1478-1479). Në këto vite u shpërngulën në masë me dhjetra mijë familje. Mërgime të mëdha ndodhën veçanërisht në vitet 1481, 1492 dhe 1506. Ato vazhduan në masë më të kufizuar edhe në shekujt e mëvonshëm.
Pjesa më e madhe e shqiptarëve të mërguar u strehua në krahinat e Mbretërisë së Napolit, pasi në këtë kohë Italia e jugut, e rënuar nga luftrat feudale, kishte nevojë për prodhues bujq që të mbushnin zotërimet feudale të çpopulluara. Veçanërisht në krahinat e Kalabrisë dhe të Siçilisë u strehuan më tepër se njëqindmijë shqiptarë të ardhur në pjesën më të madhe nga Shqipëria e jugut dhe e mesme dhe krijuan aty rreth njëqind fshatra me popullsi arbëreshe. Në vitet l530-1535 në Siçili u vendosën edhe disa dhjetra mijë shqiptarë të tjerë të ardhur nga Moreja (Peloponezi) kur turqit i dëbuan përfundimisht spanjollët nga ky vend. Në fund të shek. XV, që nga Venediku deri në Siçili, burimet arkivale përmendin në qytetet italiane dhe në rrethet e tyre bujqësore, shqiptarë me shumicë. Mjaft prej tyre, të varfër, pa ndihmë e pa përkrahje, të mbetur rrugëve, u kthyen në lypës ose vdiqën nga uria e sëmundjet. “Nuk mund t’i shohë njeriu - i shkruante papa Pali i II Filipit, dukes së Burgonjës pa derdhur lot këta refugjatë nëpër limanet e Italisë, të uritur e të zhveshur, të shpërngulur nga vatrat e tyre, që rrinë anës së detit, e ngrenë duart në qiell, e qajnë e vajtojnë në një gjuhë që s’ua marrim dot vesh”. Me kohë të mërguarit që u vendosën në Dalmaci dhe në Italine qëndrore dhe verilindore u asimiluan. Vetëm në Italinë e jugut shumica e madhe e shqiptarëve të mërguar, duke qenë më kompakt, si në Kalabri e Siçili, e ruajtën ,për shekuj me radhë gjuhën amtare dhe shpresën për t’u kthyer një ditë në atdheun e tyre. Edhe sot në këto dy krahina ka akoma; komuna me popullsi arbëreshe.
Numri i të mërguarve llogaritet të ketë arritur në rreth dyqindmijë veta, gati një e katërta e popullsisë së vendit. Mërgimi i kësaj mase fshatare, veçanërisht i popullsisë qytetare, e pakësoi numrin e krahëve prodhues dhe e boshatisi Shqipërinë nga mjeshtrit zejtarë si dhe nga njerëzit e kulturuar. Nuk është e rastit që shqiptarë, të cilët u shquan në fund të shek. XV dhe në pjesën e parë të shek. XVI, për kulturën dhe njohuritë e tyre shkencore, qenë të gjithë të mërguar dhe asnjeri prej tyre nuk banonte më në Shqipëri.
Shumë nga banorët e krahinave të pambrojtura që nuk kishin mundur të mërgonin në dhè të huaj, kishin braktisur vendbanimet e tyre dhe ishin strehuar në bjeshkët e Shqipërisë së brendëshme malore, me shpresë se aty do t’i shpëtonin hakmarrjes dhe zgjedhës së turqve. Ky shtegëtim vazhdoi edhe pas vitit 1479. Me mijëra fshatarë u shpërngulën nga bregdeti i Himarës dhe u vendosën në malsitë e Kurveleshit, nga Myzeqeja në malsitë e Beratit e Skraparit, nga fusha e Tiranës dhe e Durrësit në malsitë e Bendës, Tamadhiese, Matit e Krujës, nga rrethi i Shkodrës e i Lezhës si dhe nga Kosova në thellësitë e brendëshme të malsive veriore e verilindore. Në vendbanimet e reja malore, ku tokat nuk u mjaftonin as banorëve të mëparshëm, fshatarët u detyruan të merreshin më tepër me blegtori duke u zhytur në një varfëri edhe më të thellë.
