Ngjarjet më të rëndësishme të vitit 2009
Nga zgjedhja e Obamës, tek konferenca e Kopenhagen
Viti që po lëmë pas është i mbushur plot me ngjarje. Në tërë botën evenimente të dimensioneve globale kanë pasur një impakt tek njerëzimi. Revista prestigjoze “The Economist” në një vëshgim special, ka rënditur disa nga më të rëndësishmit. Listën e gjatë e kryeson zgjedhja e presidentit të parë me ngjyrë, i cili qëndron në krye të Shtëpisë së Bardhë. Është fjala për Barack Obamën. Më pas vijnë çështja e ndezur e armatimeve bërthamore midis fuqive të mëdha Iranit dhe Koresë së Veriut. Gripi i derrave dhe kriza ekonomike zënë një vend tjetër, për të përfunduar me konferencën e Kopenhagenit.
Zgjedhja e Barack Obamës
U inaugurua si presidenti i 44 i Amerikës. Në vitin e parë në detyrë, Obama anulloi ndalimin mbi financimin federal për frenimin për kërkimet mbi qelizat staminale, ka lehtësuar disa kufizime që kanë të bëjnë me Kubën, hoqi një ndalim mbi njerëzit me HIV/AIDS që udhëtojnë në Shtetet e Bashkuara, shtyu Kongresin për të kaluar reformën e kujdesit shëndetësor, premtoi të mbyllë kampin e burgimit në Guantanamo, u zotua për një shkurtim të emitimeve të CO2 në Amerikë, dhe promovoi personin e parë hispanik në Gjykatën e Lartë.
Një sherif i ri në qytet
Obama vendosi edhe për ndryshimin e toneve politikës së jashtme dhe të sigurisë amerikane, për shembull duke u përpjekur për të "rivendosur" marrëdhëniet me një Rusi me gjemba dhe ndalimin e përdorimit të torturës gjatë marrjes në pyetje nga shërbimet e inteligjencës. Duke folur në Kairo, thirrja e Obamës është për "një fillim të ri" me muslimanët u duartrokit nga bota arabe. Presidenti i ri u shpërblye me çmimin Nobel për paqen, megjithëse shumë thanë se kjo ishte e parakohshme. Ai mbrojti përdorimin e forcës në "luftra të drejta".
Irani dhe Koreja e Veriut
Kanë mbetur luftarakë pavarësisht lutjeve të Obamës ndaj tiranisë të "hapë grushtin". Irani ka bërë një hap përpara me programin e tij bërthamor, duke bërë teste të raketave pak para se të merrte pjesë në bisedimet në Gjenevë me gjashtë fuqitë e mëdha. Një proces i përpunimit sekret i uraniumit u zbulua. Koreja e Veriut lëshoi një raketë që Perëndimi besoi se kishte si objektiv Alaskën. Dy gazetare amerikane femra që mbahen nga Koreja e Veriut u liruan kur Bill Klinton shkoi në Pyongyang për të takuar Kim Jong Il, diktatorin e sëmurë të mbretërisë Eremite.
Tërheqja nga Iraku
Trupat amerikane u tërhoqën nga qytetet e mëdha të Irakut. Më parë Obama, prezantoi një plan të tërheqjes së pjesës më të madhe të trupave nga Iraku në 2010. Shpërthime sporadike të bombave vetvrasëse, që kanë vrarë shumë njerëz, vazhdojnë të pllakosin vendin. Zgjedhjet e përgjithshme do të mbahen në Mars.
Afganistan
Përpjekjet për stabilizimin e Afganistanit u penguan nga zgjedhjet presidenciale të diskutueshme. Mes pretendimeve për korrupsion dhe manipulimit të sondazheve, Hamid Karzai u shpall fitues, por vetëm pasi rivali i tij u largua nga një balotazh votimi. Deri tani ka qënë viti më i keq për viktimat e koalicionit në luftën në Afganistan. Gjenerali Stanley McChrystal, komandanti amerikan atje, kërkoi më shumë forca për të luftuar Talibanët, por Obama u kritikua ashpër lidhur me përgjigjen e tij nervoze. Ai përfundimisht ra dakord të dërgojë një shtesë prej 30.000 trupash.
Pakistan
Dhuna u intensifikua edhe në Pakistan, me sulmet më të egra terroriste të kryera në Peshavar, kryeqyteti i kufirit të provincës Veri-Perëndimore. Në tetor Talibanët sulmuan shtabin e ushtrisë së Pakistanit në Rawalpindi. Trupat pakistaneze filluan një fushatë kundër Talibanëve në zonat tribale të Waziristan të Jugut
Zgjedhjet në Honduras
Një grusht shteti ushtarak në Honduras rrëzoi Manuel Zelaya nga presidenca. Zelaya gjeti strehim në ambasadën braziliane në kryeqytet. Pas shumë diplomacive të pafrytshme, zgjedhjet u fituan nga Porfirio Lobo, kandidati i qendrës së djathtë, ndonëse shumë qeveri kanë thënë se nuk do ta njohin rezultatin.
Traktati i Lisbonës
Më në fund Traktati i Lisbonës së Bashkimit Evropian hyri në fuqi pas miratimit irlandez në një referendum të dytë, dhe presidentit çek (më në fund) e nënshkroi atë. Kjo nuk ka e zvogëluar entuziazmin e euroskeptikëve. Herman Van Rompuy, kryeministri i Belgjikës, ishte ngritur në pozicionin e lartë të presidentit të përhershëm të Këshillit të Europës.
Meksika
Qeveria e Meksikës në dhjetor arriti një sukses të rrallë në luftën e saj kundër drogës kur trupat vranë Arturo Beltrán Leyva, një lider të trafikantëve. Në mars, Kombet e Bashkuara rinisën përkushtimin e saj për ndalimin e drogës, ndonëse ka pasur shumë të pavendosur. Marijuana është duke u bërë ligjore në shumë pjesë të Amerikave.
Kina
Ekonomia kineze filloi të ecte përsëri përpara; importet dhe eksportet u rritën pas një rënie të mprehtë dhe oreksi i saj për lëndët e para ishte pjesërisht përgjegjëse për një rritje në çmimet e mallrave.
Paketa e stimujve
Qeveritë nëpër botë morën masa për të përballuar krizën më të keqe ekonomike të dekadave të fundit ashtu si papunësia u rrit shumë. Kongresi amerikan miratoi një paketë masive stimujsh prej 787 miliard dollarësh në janar dhe Banka e Anglisë zbatoi një program të "lehtësimit sasior" që pompoi 330 miliard dollarë drejt ekonomisë Britanike. Si rezultat i masave të tilla ekonomitë perëndimore dolën paraprakisht nga recesioni, duke thyer frikën se bota do të hynte në një stil të Depresionit. Por shqetësimet ishin të transmetuar më shpejt për qëndrueshmërinë e deficiteve të mëdha buxhetore: Amerika është goditur më shumë me 1.4 trilion dollarë. FMN-ja, Banka Qendrore Evropiane dhe të tjerët u bënë thirrje vendeve që të marrin hapa për të adoptuar masa shkrirë skemat e tyre të stimujve. Me tregjet aksionere lart, dhe pas kalimit "testeve të stresit" të qeverive për të parë se si ata do të përballeshin në të ardhmen. Shumë banka, duke përfshirë edhe Bankën e Amerikës, Citigroup dhe Ëells Fargo, filluan të paguanin rimbursimin e parave që kishin marrë në kulmin e krizës. Shumë e financuan këtë duke ofruar pjesë, përmes kapitaleve të mëdha të planeve të ngritjes.
Shpërblimet e bankierëve
Bosët e bankave u poqën nga politikanët për vazhdimin e pagmit të bonuseve të mëdha. Zbulimi se bonuset janë dhënë për drejtues të Grupit Ndërkombëtar Amerikan, një sigurues në telashe që mori një garanci prej 170 miliard dollarësh, ngjalli zemërim. Kryeministri i Britanisë imponoi një mbitaksë për shpërblimet e bankierëve në Britani.
Dënimi i Bernie Madoff
Atij iu dha një dënim prej 150 vjet burg për mashtrimin ndaj klientëve prej 65 miliard dollarësh nëpërmjet skemës së tij Ponci. Sër Allen Stanford, një miliarder Texan dhe promotor kriketi, u arrestua për mashtrim të investitorëve me 8 miliard dollarë nëpërmjet bankës së tij në Antigua.
Rrëzimi i Air France
Një avion i Air France gjatë rrugës nga Rio de Zhaneiro në Paris u rrëzua në mes të Atlantikut, në qershor duke vrarë 228 njerëz, rrëzimi ajror më i rëndë i dekadës.
Zgjedhjet në Iran
Zgjedhjet presidenciale iraniane sollën krizën më të keqe në Republikën Islamike që prej revolucionit të vitit 1979. Sondazhet kishin sugjeruar se Hosein Mousavi, njė kandidat reformator, mund tė mundte Mahmoud Ahmadinejad. Shkalla e fitores së Ahmadinejad shkaktoi zbritjen në rrugë të miliona personave për të protestuar kundër asaj që thanë se ishte proces i manipuluar. Qindra u arrestuan në Teheran dhe gjetkë. Disidentët u dënuan në një seri gjyqesh televizive.
Lufta në Sri Lanka
Pas një çerek shekulli konfliktesh, luftës civile në Sri Lanka i erdhi fundi kur ushtria mposhti rebelin e fundit të Tigrave të Tamilit. Mijëra u vranë në ditët e fundit të luftës dhe 300,000 u zhvendosën.
Zjarret në Australi
Australia pësoi në shkurt shpërthimin më të keq të zjarreve, në të cilën më shumë se 170 vetë vdiqën në të gjithë Viktorian.
Abuzimet e deputetëve britanik
Argumentet në lidhje me shpenzimet në ngarkim të anëtarëve të parlamentit britanik theu shumë reputacione. Fatura e kërkesave përfshinte ishujt duck, pleh organik, pastrimin e hendekut dhe filma për të rritur.
Falimentimi i General Motors
General Motors falimentoi me borxhe prej 172 miliard. Ky është falimentimi më i madh industrial amerikan. Qeveria amerikane mori shumicën e aksioneve të shtëpisë së automobilistike siç doli nga mbrojtja e falimentimit. GM dhe rivalët e tij përfituan nga "cash-fo-clunkers" skemat e subvencioneve, që inkurajoi konsumatorët.
Shpëtimi i Chrysler
Edhe Chrysler shkoi në falimentim por më në fund u shpëtua nga Fiat. Kompani të tjera të njohura shkuan në mur përfshirë Nortel Netëorks, një prodhues i paisjeve të telekomunikacionit, Reader's Digest, Six Flags, Trump Entertaiment, një pronar kazinoje në Atlantic City, botuesi i Chicago Sun-Times , dhe Ëaterford Ëedgëood, një prodhues kristali dhe porcelani.
Pushteti në Zimbabve
Një ndarje e pushtetit të qeverisë në Zimbabve pa Robert Mugabe të mbajë presidencën dhe Morgan Tsvangirai, udhëheqësi i opozitës, të bëhet kryeministër. Një muaj pasi u betua, Tsvangirai u plagos në një aksident me makinë në të cilën gjeti vdekjen gruaja e tij.
Sulmi Izraelit
Pasi Hamasi intensifikoi sulmet e tij me raketa në fund të vitit 2008, Izraeli filloi një ofensivë të madhe në Rripin e Gazës, duke lëshuar sulme ajrore dhe një pushtim tokësor. Qindra civil palestinez u vranë dhe mijëra të tjerë u plagosën përpara se Izraeli të largohej në mes të janarit. Pas një hetimi, raporti Goldstone i OKB-së, botuar në shtator, i akuzoi forcat Izraelit dhe Hamasit për kryerjen e krimeve të luftës, por duke rezervuar kritikat e saj më të ashpra për Izraelin, i cili kundërshtoi dokumentin si paragjykim të rëndë.
Shteti Palestinez
Binyamin Netanyahu u bë kryeministër i Izraelit-për herë të dytë- në krye të një qeverie të koalicionit pas zgjedhjeve. Diplomacia mbi shkëmbimin e të burgosurve dhe ngrirjen e vendbanimeve vazhdojnë me një ritëm të akullt, duke frustruar shumë persona, edhe pse në qershor Netanyahu për herë të parë publikisht e pranoi idenë e shtetit palestinez.
Hugo Chávez
Venezueliani Hugo Chávez fitoi një referendum që heq afatet për presidencën. Cavez ka vazhduar ta persekutojë opozitën dhe ka kërcënuar një veprim ushtarak kundër Kolumbisë, pasi qeveria e saj ka sigluar një marrëveshje që i lejon trupat amerikane të përdorin bazat e saj për të luftuar trafikantët e drogës.
Gripi i Derrave
Virusi H1N1, apo i gripit të derrit, është përhapur nga Meksika duke i kërkuar Organizatës Botërore të Shëndetësisë të deklarojë një pandemi globale. Vendet kanë këshilluar qytetarët e tyre për të kufizuar udhëtimet dhe për të shmangur vendet publike. Së paku 9.500 njerëz në mbarë botën mendohet se kanë vdekur deri tani nga sëmundja.
Konferenca e Kopenhagenit
Grupe të aktivistëve ambientalistë u përzien me krerët e shtetit në konferencën e Kopenhagenit mbi ndryshimet klimatike, në të cilin qeveritë u përpoqën të arrinin një marrëveshje për reduktimin e emetimeve.
Zgjedhja e Angela Merkel
Në zgjedhjet e fundit, Angela Merkel u rikthye në pushtet në Gjermani, në krye të një qendre të re të koalicionit të djathtë, partia e Kongresit ka rritur shumicën e saj në Indi, Jacob Zuma u zgjodh si presidenti i ri i Afrikës së Jugut dhe Susilo Bambang Yudhoyono u rizgjodh president në Indonezi. Zgjedhjet në Japoni u fituan nga Partia Demokratike e Japonisë, duke i dhënë fund pothuajse gjysmë shekulli të sundimit të pandërprerë nga Partia Demokratike Liberale.
Hyrja e këngës së Gjeorgjisë u ndalua nga kontesti i festivalit evropian. Kënga e saj , "Ne nuk duam të vendosim", u vlerësua të jetë një goditje e fortë për Vladimir Putin, kryeministri i Rusisë, “masat negative" të të
