Pak mbi jetën e Rumit

Emri Mowlana Jalaluddin Rumi do te thote dashuri dhe udhetim euforik ne pafundesi. Rumi eshte nje nga mjeshtrat me te medhenj shpirterore dhe nje poet gjeni. Ai ishte krijuesi i urdherit Mawlawi Sufi, nje nga shoqerite shpirterore me kryesore ne Islam.

Rumi indi ne 30 Shtator, 1207 ne Wakhsh (Tajikistan) nga prinder te edukuar fetare. Familja e Rumit ju arratis pushtimit Mongol duke udhetuar ne tokat Muslimane, duke hapur keshtu fjalen e Zotit ne Mecca dhe me ne fund u vendosen ne Konya, Anatolia, ne ate kohe pjese e Perandorise Seljuk. Kur babai i tij Bahaduddin Valad nderroi jete, Rumi ishte rreth 24 vjec dhe megjithe moshen e re ai arriti te ndiqte hapat e te atit duke u bere mesues fetar dhe i shkencave pozitive.

Rumi u njoh per here te pare me udhen shpirterore nga nje dervish udhetar i quajtur Shamsuddin i Tabrizit.

Rumi eshte autori i gjashte volumeve didaktike epike titulluar Mathnawi si dhe Fihi ma Fihi, kjo e fundit e shkruar per te paraqitur disiplinen e tij ne metafizike.

Ideja kryesore ne poezite e Rumit eshte dashuria per Zotin.

Mevlana Jalaluddin Rumi vdiq ne 17 Dhjetor, 1273. Burra te pese besimeve ndoqen mesimet e tij. Nata e vdekjes se tij eshte emeruar Sebul Arus (Nata e Bashkimit). Qe prej asaj kohe kjo date eshte dite festimi per dervishet e Mawlawi.



Poezi e shkruar nga Rumi

Dashuria është e pakujdesshme

Dashuria është e pakujdesshme ; arsyeja jo
Arsyeja kërkon një përfitim

Dashuria vjen e fortë,
harxhon veten, e paturpshme

Gjithsesi, në mes të vuajtjeve
Dashuria ecën si ngarkesë
e ashpër në paraqitje e me trajektore shigjetë!

Duke qënë se vdiq për qejf të saj
rrezikon çdo gjë dhe kërkon asgjë
Dashuria luan me dhuratat që Zoti i dhuroi.

Pa arsye Zoti na dha jetën
pa arsye, ktheja përsëri.

Gjithkush i dashuruar marrezisht pas vdekjes ka shprese per dicka qe jeton.
Mundohu me shpresen e nje te Gjalli qe nuk do te vdese sot ose neser.
Mos zgjidh nje shok te keq nga ligesia
sepse intimiteti i atij lloji eshte dicka e marre borxh.
Nq se te afermit e tu, pervec Zotit, jane besimtare
atehere cfare ndodhi me prinderit e tu?
Lidhja tende me qumeshtin dhe gjokset u zhduk,
frika tende per shkollen fillore u zhduk.
Ajo ishte nje reze permbi qënjet e tyre -
Rezja shkoi perseri tek Dielli.
Kur rezja bie mbi dicka, ti behesh i dashuri i saj,
o kampion!
Ç'do gjallese qe ti do, ka marre medalje te arte nga vlerat e Zotit.
Bukuria e monedhes fallco eshte dicka e vjedhur-
pas bukurise se saj, fshihet masa e te shemtuares...
Qe sot e tutje merr uje nga qielli -
Se nga tubot e thata nuk ke pare ndonje te vertete te mire.

Mowlânâ Khwodâvandgâr Jalâl al-Din Mohammad b. Mohammad al-Balkhi al-Rumi

Rumi

Për ta kuptuar Rumin ,ne duhet të kuptojmë diçka nga besimi-feja , e Rumit, si Musliman.
Rumi njohuritë e tija i kishte nxënë nga Feja Islame dhe veprimtaria e mistikëve sunni si :
Sana'i,'Attar dhe nga babai i tij Bahâ al-Din Valad.
Devotshmëria personale ndaj Zotit,nëpër vende dhe kohë të ndryshme është quajtur : zahed(asketik), dervish(fakir,fukara), salek ,
'aref(gnostik),dhe sufi.
Fjala Sufi është sqaruar në mënyra të ndryshme :
nga fjala greke 'sophia'(mençuri,urtësi); me prejardhje nga fjala soffe,apo banka(stoli) i gurit jashta xhamisë në Medine,apo si referencë e veshjes së këmishës apo pelerinës së leshtë - suf.
Sufizmi u sqarua , në mënyrë të jashtëzakonshme, nga dijetari
Abu Hamed Mohammed al-Ghazzali(1058-1111).
Parafrazimi i disa fragmenteve apo tregimeve të Ghazzalit('Ehyâ olum al-Din) nga Rumi në veprën e tij monumentale Masnavi , dëshmon se Rumi kishte njohuri me veprat e tilla të dijetarëve të mëdhenjë.


Shkrimet e Rumi-t :

* Fihe mâ fih
- Përmbledhje e shtatëdhjetë e një(71) bisedave dhe ligjëratave
të dhënë nga Rumi në raste të ndrysheme formale dhe joformale.

* Majâles-e sab'e
- Shtatë(7) predikime apo ligjërata formale në qështje të etikës dhe besimit.

* Maktubât
- Koleksion i letrave të Rumit

Poemat e Rumit:
Natyrisht poemat e Rumit janë ato që e tërheqin vëmëndjen më së shumti.
Poemat e Rumit jane te permbledhura ne dy(2) libra :

* Divan-e Shams
- Një përmbledhje gjigande e poemave të shkurtëra lirike.

* Masnavi-ye ma'navi
- Poemë e gjatë,e pandërprerë ; që paraqet spiritualizmin e Rumit në një mënyrë-formë interesante dhe të këndshme ,megjithëse didaktike.
Masnavi në përkthimin e Profesor Reynold A. Nicholson-it përmban 25577 vargje.


* Literatura :
- Profesor Reynold A. Nicholson(1868-1945)
- Profesor A.J. Arberry(1905-1969)
- Profesor Franklin D. Lewis
- Profesor Annemarie Schimmel(1922-2003)
- Profesor William C. Chittick
etj.

Hardhia e eger

Jam nje hardhi e eger, te tille e pata fatin
Ti bemu panje e bardhe, qe te te vij rreth shtatit!

Jam dredhez shermasheku, ti bemu pishe e bukur
Te kem se ku te qepem, mos ndehem neper pluhur!

Jam fluturak i drojtur, ti bemu e forte flater
Te kridhem ne hapesirat e qiellit tend te kalter!

Jam nje dori i lodhur, ti bemu shpore e çpome
Tek ti, nga largesirat, revan te vij gjithmone!

Jam nje vulla i shkrifet, ti harlisu
Ne gjoksin tim, qe vlagen te mos ma thithin krisjet!

Jam mugetira e lindjes, ti dil qe nga humnerat
E mjegullat shperndami, si dielli, perngahera!

Jam nata e pahene, oh, vello yjesh pa numer
ti bemu, te mos trembem e te marr fryme i lumtur!

perkthyer nga Jorgo Bllaci

Rumi

Someone said, "There is something I have forgotten." There is one thing in the world that should not be forgotten. You may forget everything except that one thing, without there being any cause for concern. If you remember everything else but forget that one thing, you will have accomplished nothing. It would be as if a king sent you to a village on a specific mission. If you went and performed a hundred other tasks, but neglected to
accomplish the task for which you were sent, it would be as though you had done nothing. The human being therefore has come into the world for a specific purpose and aim. If one does not fulfill that purpose, one has done nothing.

Dikush tha, "Ka dicka qe kam harruar." Eshte nje gje ne bote qe nuk duhet harruar. Mund te harrosh gjithcka pervec asaj nje dickaje, pa u alarmuar. Ne qoftese mban mend gjithcka tjeter por harron ate nje dicka, atehere ke arritur asgje. Do te ishte sikur nje mbret te te dergoi ne nje fshat me nje detyre specifike. Ne qofte se ti vajte dhe kryeve nje qind detyra te tjera, por neglizhove te kryeje ate detyre per te cilen u dergove, do te ishte sikur s'kishe kryer asgje. Qenia njerezore atehere ka ardhur ne kete bote per nje arsye dhe qellim specifik. Ne qoftese njeriu nuk e ploteson ate qellim, njeriu ska arritur gje.

Rumi

Let me free so that like the Sun
I shall wear a robe of fire,
And within that fire like a Sun to adorn the world!
Më ler të lirë në vend që si Dielli
të vesh një robe të zjarrtë,
dhe përbrenda atij zjarri si një Diell të zbukuroj botën!



Veshtrusja : Faleminderit
- Paqja,siguria dhe qetësia qoftë mbi ju dhe me ju.

Perkthim i nje poeme te RUMI-t!
Behet fjale per poemen "The song of the reed"


Kenga e kallamit

Degjoni kengen e kallamit,
Se si vajton nga dhimbja e ndarjes:

“Qe nga koha kur me morren nga shtrati i kallamit
Kenga ime pikelluese i ka bere burrat dhe grate te qajne,
I kerkoj ato, zemrat e te cileve jane te coptuara nga ndarja
Sepse vetem ata e kuptojne dhimbjen e ketij malli.

Cilido qe eshte larguar nga memedheu
Permallohet per diten kur do te kthehet.
Ne cdo tubim, ne mes te lumturish ose te pikelluarish
Une me te njejtin vajtim.
E secili degjon sipas kuptimit te vet,
Askush nuk kerkoi t’i njohe fshehtesite brenda meje.
Fshehtesia ime gjendet ne vajtimin tim
Por nje sy ose vesh pa drite nuk mund ta njoh ate...“

Zeri i kallamit vjen nga zjarri, jo nga era
E cfare jete eshte ajo pa kete zjarr?
Eshte zjarri i dashurise qe i sjell muzike kallamit.
Eshte tronditja e dashurise qe i jep shije veres.
Kenga e kallamit e lehteson dhimbjen e dashurise se humbur.
Melodia e saj i fshine vellot nga zemra.
A mund te kete helm me te hidhur a sheqer me te embel
Se kenga e kallamit?
Qe te degjosh kengen e kallamit
Gjithcka qe ke njohur ndonjehere duhet lene pas.


U perpoqa ta perkthej me mundesite e mia,
Zana e Malit

Kenga e Kallamit (fyellit)

Qysh nga koha qe nga shtrati me moren
Kane qare burrat dhe grate me kengen time
Kerkoj ata, zemercoptuarit nga ndarja
Ata, te vetmit kuptojn mallin dhe dhimbjen qe ndjen
Kushdo nga vatani larguar
Permallet nga dita e kthimit
Kudo jam mes gezimit apo pikellimit
Vajtoj me lotet e deshperimit

Secili me degjon ne menyren e vet
Pa u bere kureshtar per misterin tim
Vajtimi ne vehte ma mban fshehtesine
Qe ta kape shqisa ka nevoje per ndricim
Zeri s’me vjen nga era, me vjen nga zjarri
Pa zjarr jeta nuk ka vlere
Zjarri i dashurise muzik i jep kallamit
Tronditjen e dashurise shijon ne kupen me vere
Kjo kenge dhimbjen e dashurise se humbur lehteson
Melodia e saj vellot nga zemra largon
Helm me te hidhur dhe sheqer me te embel se kenga kallamit a ekziston?
Qe kengen t’ia degjosh gjith c’njohe me pare pas duhet t’I lesh, largosh.

Xhelaudin rumi

PIKTOR UN JAM

Piktor une jam dhe rikrijoj cdo cast fytyren tende
Nuk harroj as dite as nate ,gjithmone e kam ne mende

Portrete shume vizatoj ,me shpirt i gjalleroj
Por mu ne zjarr i hedh kur shikoj fytyren tende

Oh kush je ti moj bukuroshe ,qe sjell nje afsh prej pranvere?
Si ere e ngrohte shkretetire prej endrrash me permende

Me hyre thelle mu ne shpirt ,me afshin tend u deha
Binjaku yt u be ky shpirt ,me mall edhe me endje

Cdo pike gjak ne dejet e mi bucet vetem per ty
Dhe balte e pluhur kam zili ,kur shkel ti ne ato vende

Ky trupi im i brishte mbet ,prej balte dhe prej uji
Po kur je ti une vetetij –buroj nje drite argjende

Xhelaudin rumi


JU QE ZOTIN PO KERKONI

Ju qe zotin po kerkoni ne qiellin plot kaltersi
Lerini keto kerkime: AI -JU-e JU –AI1

Te derguarit e zotit ,ju qe sollet nje profet
Jeni shpirt e shkronj e ligjit ,dhe spiritualitetit madheshti

Shembellime perendie qendisni kryq e terthor
Po ne thelb ju nuk kuptoni se ceshte kjo perendi

Si burim pavdekesie ,ju shperberje sdo te keni
Jeni shtroje e te madhenushmit, ne hyjnorin fron te tij

Po perse valle kerkoni cka ska humbur ndonjehere
Qe nga koka gjer te kembet,hidh nje sy je vete ti

Doni qe ta shihni zotin drejtperdrejt e sy nder sy?
Hiqni nga pasqyre e shpirtit ,nam,ego,e pluhurin e zi

Dhe pastaj porsi rumiu ,me ndricim vertetesie
Shihni veten ne pasqyre,si me e larta madheshti

Xhelaudin rumiu


poezite e RUMIUT jane mare nga libri : poezi klasike persiane

Rubai 60

Në kësaj rruge aroma s’të ka mbritur,
Në anë këtij lumi rrobat s‘i ke hequr.
Këtej fillon ajo rrugë andej bitisur,
Rrugë nga më s’kthehesh ku je nisur.

Rubai 63

Në jeta soset, Zoti ka dhënë tjetër jetë
Në jetën vdekja merr, tjetrën ke përjetë.
Dashuria është burimi i jetës, eja me të,
Çdo pikë uji në det, mbart dashurinë e vet.

Rubai 64

Në unë vdes, më ço, mos prit,
Ti prehem të vluarës në shpirt.
Në buzët mi puth kur jam mehit,
Në u ringjallsha mos u çudit.